Cụ Phan Bội Châu với nhà L’Acceuil – Thư viện Dòng Chúa Cứu Thế Huế

Trong những tuần qua, Tu viện và Giáo xứ Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp Huế đang cầu nguyện và lên tiếng vì tài sản của Nhà Dòng và Giáo xứ đang bị chiếm dụng. Cụ thể, nhà L’Acceuil – Cơ sở tiếp đón anh chị em lương dân – trong đó có một thư viện lớn trước đây, nay đang bị đập phá.

Chúng tôi gửi tới quý vị và các bạn bài viết trên “Báo Vì Chúa”, số 3, ngày 2/10/1936 về cụ Phan Bội Châu (1867 – 1940) – một danh sĩ và là nhà cách mạng Việt Nam – đến Thăm Tu viện Dòng Chúa Cứu Thế Huế và thăm thư viện tại L’Acceuil:

“Ngày 27 tháng 05 năm 1936, Phan Bội Châu đã lần đầu tiên đến thăm Dòng Chúa Cứu Thế, và được cha Larouche tiếp đón trọng thị, dẫn đi thăm viếng khắp nơi trong Tu viện, nhà Đệ tử. Khi đến L’Acceuil thăm Thư viện, ông được cha Patrice Gagné cho mượn hai cuốn sách, để như ông nói, ông giữ mãi ấn tượng trong lòng. Sau chuyến viếng thăm, ông đã viết lại cảm tưởng của mình:

“Kể từ khi bắt đầu vào nhà, cho đến lúc thăm bàn thờ Đức Mẹ, được thấy các việc trong ngoài, phúc con mắt của Phan Bội Châu, thật quá chừng đội ơn Chúa… Vì thế, bắt buộc tôi phát sanh ra mấy mối cảm tưởng sau này:

Mối cảm tưởng thứ nhất là thấy Trường Công giáo trọng tinh thần mà không trọng vật chất, trọng thành ý mà không trọng hư văn. Bởi vì khi cha H (cha Larouche, tên Việt là Hiền) ngài tiếp tôi vẫn dùng bằng lễ tân chủ, nhưng thuốc không, trà không, mà bánh rượu cũng không, nhất thiết những hình thức giả toàn là không ráo. Nhưng mà ở trong đôi tròng con mắt, biểu hiện ra cái vẻ nhân từ, mà quý hóa nhất lại là những nụ cười rất tự nhiên hòa nhã, những tiếng nói rất chân thành, thật thà. Sách Nho có câu rằng: “Bất thành tắc vô vật, cố quân tử thành chỉ vi quí”. Nghĩa là: “Hễ việc gì chân thật, thời có việc ấy mặc dầu cũng in như không. Cho nên bậc quân tử rất quý trọng ở đạo thành.”

Mối thiện cảm thứ hai là rõ được Đạo thờ Trời ở trong Công giáo rất phù hợp với chân lý trong đạo Nho xưa. Sách xưa có câu rằng: “Tế như tại, tế thần như thần tại”. Nghĩa là hễ tế lễ Trời hay tế Thần, phải thường thường nhất tâm thành kính, như có Trời, có Thần ở bên mình vậy. Chẳng một phút đồng hồ nào mà quên lửng Trời và Thần thế mới là tế. Chớ những lễ vật trưng soạn ra, chỉ là khi thiên mạn Thần, chẳng bao giờ gọi bằng tế. Nay tôi được cung chiêm bàn thờ thánh ở trong trường nhà Dòng, thấy nghiêm túc mà chẳng thấy phiền vãn, thấy cung kính mà chẳng thấy lễ vật. Ngọn đèn cầy nến, biểu hiện ra cái vỏ quang minh, xem lễ đọc kinh, tỏ ra cái tính hòa mục. Ngoài bấy nhiêu hình thức, chẳng thấy gì là mùi tục. Thế chẳng phải là tế như tại hay sao? Thật ta nên cảm phục. Ấy là hai mối cảm tưởng như trên kia kể, chính vì nhờ một giờ đồng hồ thăm quan nhà trường Cứu Thế. Trời cao biên rộng, tháng lại, ngày qua, trường Dòng Chúa Cứu Thế còn nguy ngay ở Đất Nước Nam chúng tôi, thời, những mối cảm tưởng về đạo đức hòa bình, còn chất chứa trong óc Phan Bội Châu mãi mãi”.