Nhân dịp kỷ niệm ngày an táng vị hoàng đế cuối cùng của Triều Nguyễn, tức Vua Bảo Đại, tại Paris ngày 6 tháng 8 năm 1997, tạp chí Aleteia có bài viết về việc vị hoàng đế này cuối cùng đã gia nhập Giáo Hội Công Giáo do ảnh hưởng liên tiếp của hai người vợ Công Giáo:
Một năm trước khi qua đời, sống lưu vong ở Pháp từ năm 1955, Bảo Đại đã xuất bản cuốn sách tuyệt đẹp về Hoàng cung Huế, la cité interdite (“Huế, Tử Cấm Thành”), nơi ông đã trị vì trong 20 năm.Thật khó có thể tưởng tượng cảnh ông bị giam giữ trong những bức tường của cung điện cũ kỹ của mình: những bộ quần áo thời trang mang lại cho ông vẻ ngoài của một doanh nhân phương Tây hoàn hảo. Sở thích săn bắn, chơi gôn và xe thể thao dường như đã khiến ông vĩnh viễn xa rời truyền thống và tôn giáo của cha ông. Nhưng số phận của vị hoàng đế cuối cùng của Việt Nam này còn đáng kinh ngạc hơn, bởi cả cá tính trái ngược của ông và câu chuyện trở lại đạo của ông sang Công Giáo, xen lẫn với lịch sử thuộc địa Pháp.
Hậu duệ triều Nguyễn này, một triều đại đã sinh ra 13 nhà cai trị, quả thực là một nhân vật phức tạp. Như Frédéric de Natal, một chuyên gia về hoàng gia, giải thích với Aleteia: “Trong suốt cuộc đời của mình, Bảo Đại vừa là một người ham hiểu biết vừa là một người sùng đạo.”
Con trai của vua Khải Định, Hoàng tử Vĩnh Thụy, sinh ngày 22 tháng 10 năm 1913, lớn lên trong Hoàng cung ở Huế. Trong khi Đông Dương sống dưới chế độ bảo hộ của Pháp, ông lên ngôi năm 1926 ở tuổi 12. Ông lấy hiệu là Bảo Đại (“Người bảo vệ sự vĩ đại”). Nhưng cậu thiếu niên trẻ, bị đặt dưới chế độ nhiếp chính cho đến năm 19 tuổi, ngay lập tức lên đường qua Paris để học tập: cậu theo học tại Cours Hattemer, Lycée Condorcet, Lycée Lakanal, và sau đó là École libre des sciences politiques.
Vị hoàng đế trẻ thích nghi khá tốt với cuộc sống ở Pháp. Sau khi là một hướng đạo sinh, ông chơi gôn và quần vợt. Ông yêu thích những chiếc xe thể thao. Là một người bảnh bao thực sự, ông đã chia thời gian của mình giữa dinh thự riêng của mình ở quận 16 của Paris (một khu phố đầy công viên, bảo tàng, tượng đài và nhà của những người giàu có) và Deauville, một khu nghỉ mát bên bờ biển danh tiếng ở Tây Bắc nước Pháp.
Frédéric de Natal cho biết tiếp, Bảo Đại rất thích lối sống phương Tây nên không vội trở về Việt Nam. “Ông không muốn từ bỏ lối sống của mình, và ông biết rằng khi trở về, ông sẽ phải sống giam hãm trong cung điện của mình. Tuy nhiên, vào năm 1932, các nhà chức trách Pháp đã thành công trong việc thuyết phục ông rằng ông có thể sống cuộc sống tương tự ở đất nước của mình. Hơn nữa, ngay khi trở về, ông đã nhanh chóng bắt tay vào thực hiện nhiều cải cách. Đặc biệt, ông muốn thiết lập một chế độ quân chủ lập hiến”.
Tình yêu từ lần gặp đầu tiên ở Đà Lạt
Năm 1933, khi đang đi nghỉ tại một khu nghỉ dưỡng sang trọng ở miền Trung Việt Nam, Bảo Đại gặp Jeanne-Marie-Thérèse. Hai người trẻ tuổi ngay lập tức rất hợp nhau: Họ đã nhận được cùng một nền giáo dục châu Âu. Thật vậy, cô gái trẻ, xuất thân từ một gia đình địa chủ giàu có, một trong những gia đình Công Giáo lâu đời nhất nước, vừa học xong ở Pháp, nơi cô đã được gửi đi, giống như Bảo Đại, năm 12 tuổi. Bắt đầu học tại trường nội trú Canons of Notre-Dame, và sau đó tại tu viện Les Oiseaux ở Neuilly.
Chân thành yêu nhau, một vài tháng sau, vị vua trẻ tuyên bố đính hôn với một phụ nữ Việt Nam theo Công Giáo. Vui mừng thay, cha mẹ của cô gái trẻ – những người Công Giáo nhiệt thành đã dành thời gian xây dựng các nhà thờ và các công trình tôn giáo trong nước – được chứng kiến cuộc hôn nhân với hoàng đế thành hình.
Tin tức gây chấn động, bị triều đình đón nhận một cách rất tồi tệ. Đối với triều đình, đó là một thảm họa thực sự ở một đất nước chủ yếu theo đạo Phật, nơi các Kitô hữu, vốn là một số dân rất nhỏ, từng bị bách hại từ lâu, thậm chí bởi cả cha và ông nội của Bảo Đại.
Kết hôn với một phụ nữ Công Giáo
Một tai tiếng đã nổ ra trong bối cảnh một tin đồn được đưa ra trước đó bởi một tờ báo cộng hòa cho rằng hoàng đế đã được rửa tội.
Frederic de Natal cho hay tin ấy hoàn toàn sai sự thật “Không có bằng chứng; nhưng tin đồn đã lan rộng. Tại sao? Bởi vì Bảo Đại thực sự quan tâm đến đạo Công Giáo.”
Vì sự náo động của dư luận do tin đồn gây ra, chính phủ Pháp cuối cùng đã nhận thức được vấn đề này và kiểm duyệt tất cả các bài báo đăng tin sai về lễ rửa tội của ông.
Về phía Tòa Thánh, Đức Piô XI ban đầu từ chối ban miễn chuẩn theo giáo luật cần thiết cho cuộc hôn nhân khác đạo, mặc dù hoàng đế đã yêu cầu. Đức Giáo Hoàng yêu cầu những đứa con tương lai phải được nuôi dạy trong đạo Công Giáo. Frédéric de Natal giải thích, “Thực tế không thể như thế được; triều đình sẽ phản đối. Nhưng Bảo Đại đã ký một giao thức bí mật, theo đó, ông sẽ bí mật nuôi dạy các con của mình theo đức tin Công Giáo”.
Chính trong bối cảnh đó, lễ cưới – kéo dài bốn ngày, với một phần các nghi lễ hoàn toàn nghiêm cấm đối với công chúng – đã diễn ra tại hoàng cung ở Huế, từ ngày 20 tháng 3 đến ngày 24 tháng 3 năm 1934. Được phú cho một cá tính mạnh mẽ, cô dâu yêu cầu được phong là Hoàng hậu “Nam phương” (“Trời Nam”).
Các lớp giáo lý kín đáo
Hoàng hậu đã nuôi dạy các con của mình theo đạo Công Giáo song song với việc giáo dục chúng trong đạo Phật. Bà đã bí mật cho chúng được rửa tội. Và khi bà cho chúng học giáo lý, chồng bà ở cách đó không xa, và ông cũng lắng nghe bà.
Chuyên gia về hoàng gia này cho biết, “Nam Phương đã thấm nhuần giáo dục tôn giáo cho ông, đặc biệt bằng cách đọc Kinh thánh cho con trai trước mặt ông. Bầu không khí khác xa với các giao thức hoàng gia mà người ta có thể tưởng tượng ra! Bảo Đại giữ mọi thứ bên trong ông, giống như một kho báu bí mật mà cuối cùng sẽ nở rộ vào ngày ông xin lãnh phép rửa”.
Là một phụ nữ trọng bổn phận, Nam Phương đã tận tụy, cùng với các nữ tu của Tu hội Đức Bà ở Đà Lạt, mở tu viện Les Oiseaux nơi bà cho các con gái của mình theo học. Nam Phương cũng có một dự án lớn mà bà muốn giao phó cho chồng: đó là đưa Việt Nam trở thành vương quốc Công Giáo đầu tiên ở Châu Á. Trong khi không bao giờ xuất hiện trước công chúng với các nhà chức trách Công Giáo, ông đã bí mật đọc Kinh thánh.
Cảnh lưu đày của vị hoàng đế sa cơ
Năm 1945, Nhật Bản tuyên bố nền độc lập cho Việt Nam với Bảo Đại làm hoàng đế. Nhưng ông đã thoái vị ngay sau đó khi Hồ Chí Minh tuyên bố nền cộng hòa. Sau đó, ông bị hạ xuống cấp bậc “cố vấn tối cao,” và sống lưu vong ở Hồng Kông. Ông được người Pháp phục hồi vào năm 1949, với chức danh quốc trưởng chứ không còn là hoàng đế, và cuối cùng bị lật đổ vào tháng 10 năm 1955 bởi Thủ tướng Ngô Đình Diệm do chính ông bổ nhiệm. Bảo Đại, vị vua cuối cùng của triều đại Việt Nam cuối cùng, đã vĩnh viễn rời bỏ chính trường.
Vị cựu hoàng đế này đã lưu vong cùng vợ và năm người con của họ ở Pháp, ở tuổi 42, để sống một cuộc hưu trí rất dài và rất kín đáo ở Cannes, và sau đó ở Paris.
Ông ít tiền bạc và một triều đình lưu vong nhỏ xung quanh ông. Bà Nam Phương, đau khổ vì sự không chung thủy của chồng, đã rời bỏ ông bất chấp xác tín tôn giáo của bà và đến cư trú tại tài sản của bà ở Corrèze, nơi bà qua đời ở tuổi 52. Về phần Bảo Đại, ông đã tìm lại ở Pháp lối sống của thời trẻ, tiếp tục săn bắn, chơi gôn và xe thể thao. Ông nhân thừa các cuộc phiêu lưu đa tình của mình… cho đến khi ông gặp Monique Baudot, một phụ nữ 23 tuổi quê ở vùng Lorraine, vào năm 1969.
Công chúa Monique và Nhà thờ Saint-Louis des Invalides
Chính tại đại sứ quán Zaire, ánh mắt họ đã gặp nhau. Monique Baudot phụ trách văn phòng báo chí của đại sứ quán. Bà kết hôn với hoàng đế năm 1972. Được gọi là Công chúa Monique, bà là một phụ nữ rất sùng đạo với tính cách kín đáo, thường xuyên đi lễ tại nhà thờ Saint-Louis des Invalides ở Paris. Cuối cùng, bà đã thuyết phục được chồng mình gia nhập cộng đồng Kitô giáo. Năm 1988, ông được rửa tội lấy tên thánh là Jean-Robert.
Mặc dù buổi lễ diễn ra rất riêng tư, nhưng một số người thân cận với cả gia đình lẫn Đức Hồng Y Lustiger, Tổng Giám mục Paris vào thời điểm đó, xác nhận Bảo Đại đã chuẩn bị lâu dài để lãnh nhận phép rửa, một điều có thể được coi như một con đường rất đặc thù hướng tới đức tin Kitô giáo được đánh dấu bởi chứng từ sống động của hai người vợ: Nam Phương trước, sau đó là công chúa Monique.
Chuyên gia về hoàng gia này kết luận, “Sau khi được rửa tội, Bảo Đại đã gia nhập Giáo Hội Công Giáo một cách mạnh mẽ. Ông đã trở thành một Kitô hữu tận tụy. Sau khi trở thành một nhà cai trị sa cơ và một người đàn ông cô đơn, ông đã tìm thấy ơn cứu chuộc dưới cái nhìn của Chúa Kitô. Ông đã chết cách này, mặc dù còn lâu ông mới trở thành một vị thánh”.
Vũ Văn An
