Khi Giáo hội đang đứng trước ngã rẽ trong một thế giới đầy chia rẽ, một vị giáo hoàng xuất thân từ Dòng Thánh Augustinô mang nơi mình sứ mạng đặc biệt: mời gọi các tín hữu sống một đời sống hiệp nhất và trọn vẹn hơn.
Giáo hội trong thời khủng hoảng và lời mời gọi nên một
Khi Giáo hội đang đứng trước ngã rẽ giữa một thế giới đầy chia rẽ, sự hiện diện của một vị giáo hoàng xuất thân từ Dòng Thánh Augustinô chính là một lời mời gọi sâu xa: sống đời sống hiệp nhất và trọn vẹn hơn. Với việc Đức Giáo hoàng Lêô XIV – một tu sĩ tuyên khấn trong Dòng Thánh Augustinô – được tuyển chọn, việc trở về với di sản sâu xa của Thánh Augustinô, một trong những nhà tư tưởng có ảnh hưởng nhất trong lịch sử Hội Thánh, trở nên không thể thiếu.
Cuộc đời và các tác phẩm của Augustinô mang lại những hiểu biết sâu sắc về tha thứ, ký ức và căn tính con người – những chủ đề chạm đến tận căn tính và sứ mạng của một giáo hoàng thừa hưởng tinh thần Augustinô.
Con người phân tán và lời mời gọi hiệp nhất
Tâm điểm trong tư tưởng của Augustinô là cái nhìn sâu sắc về bản chất của con người. Trong Tự thú, ngài thổ lộ về sự phân mảnh nơi linh hồn mình, khi mô tả bản thân như thể đang “bị phân tán theo dòng thời gian,” không thể nắm bắt, và luôn vật lộn để quy tụ các khát vọng và suy nghĩ rời rạc thành một chỉnh thể trọn vẹn. Sự hỗn loạn nội tâm này không chỉ đơn thuần là hậu quả của tội lỗi, mà còn là một thực tại căn bản của thân phận làm người – hệ quả của việc sống trong thời gian và luôn hướng về hư vô.
Augustinô mô tả cái tôi con người vừa mang tính “đoạn khúc” (liên tục thay đổi theo thời gian), vừa có tính “liên tục” (nhận diện được chính mình qua ký ức, dù bản thân “không còn là người ấy”). Qua đó, ngài trình bày một căng thẳng nội tại: cái tôi đích thực không chỉ là tập hợp ký ức quá khứ, mà là một “hạt nhân sâu thẳm” luôn tồn tại, ngay cả khi mọi thứ khác biến đổi hoặc tan biến.
Sự phân mảnh ấy chỉ có thể được quy tụ lại qua một nhân đức mà Augustinô gọi là continentia – một sự tiết chế và quy tụ thiêng liêng, giúp linh hồn gom lại những phần rời rạc của mình thành một chỉnh thể duy nhất. Cuộc hành trình này vừa hướng vào nội tâm, vừa hướng lên Thiên Chúa, được cô đọng trong câu nổi tiếng từ Tự thú: “Chúa ở sâu thẳm hơn cả phần sâu thẳm nhất của con” (interior intimo meo).
Tha thứ như một hiện tại đầy biến đổi
Trung tâm trong linh đạo của Augustinô là hiểu biết về ơn tha thứ như một khoảnh khắc hiện tại đầy quyền năng – một “bây giờ” bẻ gãy chuỗi thời gian đơn điệu của những “ngày mai tiếp nối ngày mai” (cras et cras, theo tiếng Latinh). Tha thứ không chỉ đơn thuần là xóa bỏ tội lỗi, mà là một hành vi tái tạo căn tính con người – quy tụ lại những mảnh vỡ, để trở nên một thụ tạo mới.
Cảnh hoán cải nổi tiếng của Augustinô chính là minh chứng rõ ràng nhất. Trong cơn giằng xé nội tâm, ngài cảm thấy như thể đang bị trói buộc bởi những sợi dây mảnh mai nhưng dai dẳng, cho đến khi ơn Chúa làm cho ngài “đứng thẳng dậy” (factus erectior), và đón nhận một con người mới, được hiệp nhất và đổi mới từ bên trong. Khoảnh khắc “hiện tại” ấy chính là trọng tâm của ơn tha thứ theo Augustinô: vừa là ân sủng của Thiên Chúa, vừa là hành động tự nhận lại bản thân thật – bị che lấp bởi thói quen và ký ức.
Ký ức, căn tính và ơn tha thứ
Đối với Augustinô, ký ức là một hồng ân sâu sắc nhưng cũng đầy nghịch lý. Nó vừa là nơi lưu giữ căn tính, vừa là chiến trường của những giằng co nội tâm. Ký ức giúp ta nhận diện quá khứ và nối kết các trải nghiệm, nhưng cũng buộc ta đối diện với sự giới hạn của lý trí và bóng tối dai dẳng của tội lỗi.
Giáo hoàng Lêô XIV, được dưỡng nuôi trong linh đạo Augustinô, có thể sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ghi nhớ – không chỉ là ký ức về tội lỗi, mà còn là ký ức về ân sủng Thiên Chúa luôn mời gọi ta hoán cải và đổi mới. Trong một thế giới bị xé lẻ bởi phân cực và sao lãng, việc canh tân đời sống nội tâm, sống tha thứ và tìm lại sự hợp nhất thiêng liêng có thể trở thành dấu ấn đặc biệt trong triều đại của ngài.
Thách đố của một triều đại Augustinô
Trong thời điểm mà Giáo hội phải đối mặt với nhiều thách đố và chia rẽ, một vị giáo hoàng mang linh đạo Augustinô không chỉ được mời gọi canh tân cơ cấu bên ngoài, mà còn phải khơi dậy sự hiệp nhất thiêng liêng từ bên trong lòng Giáo hội. Sự canh tân đích thực luôn khởi đi từ tâm hồn – nơi thầm kín của hoán cải và giao hoà.
Như Augustinô đã thưa với Chúa: “Lòng con mãi xao xuyến cho đến khi nghỉ yên trong Chúa.” Sự thao thức này, niềm khao khát nên một, chính là sứ mạng không ngừng của Hội Thánh qua mọi thời – và một vị giáo hoàng Dòng Augustinô chính là người được chuẩn bị cách đặc biệt để dẫn dắt Giáo hội trong hành trình đó.
Daniel Esparza – published on 05/08/25
