VATICAN CITY (CNS Ngày: 30 tháng 8 năm 2022) – Cựu Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev, qua đời ngày 30 tháng 8 tại Moscow sau một thời gian đau ốm, đã từng gặp gỡ Thánh John Paul II nhiều lần, và hai người thường trao cho nhau nhiều điều phấn khích.
Hai nhà lãnh đạo gặp nhau vào năm 1989 và một lần nữa vào năm 1990, lúc ông Gorbachev là Chủ Tịch Liên Xô và đưa ra những cải cách chính trị và kinh tế, rồi sau đó là nhiều dịp khác.
Cả hai người đều đóng một vai trò quan trọng trong sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết, và ông Gorbachev đã giành được giải Nobel Hòa bình năm 1990 cho những nỗ lực của mình.
Bác sĩ và nhà báo Joaquin Navarro-Valls, từng là phát ngôn viên của Thánh Gioan Phaolô II và thường báo cáo về các cuộc họp giữa họ, sau này đã gọi ông Gorbachev là nhân vật quan trọng nhất trong sự phá bỏ Bức tường Berlin.
Kỷ niệm 20 năm ngày bức tường sụp đổ trong một bài báo trên tờ La Repubblica ở Rome ngày 5 tháng 11 năm 2009, Bs Navarro-Valls đã trích dẫn sự ủng hộ của Đức Giáo Hoàng John Paul II đối với Liên đoàn lao động Ba Lan như một sự phát triển quan trọng trong nền dân chủ cuả khu vực. Nhưng ông cũng cho biết ông Gorbachev đã thấy rằng phong trào chính trị ở Đông Âu là phổ biến và không thể ngăn cản, và nhà lãnh đạo Liên Xô đã tránh đàn áp bằng quân sự và thậm chí tránh cả những chống đối bằng lời nói.
Bs Navarro-Valls nói rằng khi ông Gorbachev gặp Đức Giáo Hoàng John Paul II lần đầu vào tháng 12 năm 1989, tức là chưa đầy một tháng sau khi bức tường Berlin sụp đổ, hai nhà lãnh đạo đã “hiểu nhau ngay lập tức”.
“Cả hai đều hiểu rõ hướng đi mà lịch sử đã bắt đầu. Cả hai đều cảm thấy rằng tự do không phải là một thực tế chính trị mà là một chiều kích cuả (bản chất) con người, cần thiết và không thể bị đàn áp, ”Navarro-Valls nói.
Một biên bản ghi lại cuộc gặp gỡ năm 1989 cho thấy Thánh Gioan Phaolô II và ông Gorbachev bày tỏ sự đồng tình rộng rãi về nhu cầu tự do tôn giáo lớn hơn ở Liên Xô, đổi mới các giá trị đạo đức và luân lý, và cải thiện quan hệ Công Giáo – Chính thống.
Hai nhà lãnh đạo cũng nhất trí rằng vào thời điểm đầy biến động ở Đông Âu, khu vực này không nên chỉ nhập khẩu các giá trị phương Tây.
“Sẽ là sai lầm nếu ai đó tuyên bố rằng những thay đổi ở châu Âu và thế giới nên theo mô hình của phương Tây. Điều này đi ngược lại niềm tin sâu sắc của tôi, ”vị cố giáo hoàng nói.
“Châu Âu, với tư cách là một thành viên cuả lịch sử thế giới, nên thở bằng hai lá phổi,” Đức Giáo Hoàng nói thêm, sử dụng một trong những ẩn dụ yêu thích về sự hòa hợp giữa Đông và Tây trên lục địa.
“Đó là một hình ảnh rất thích hợp,” ông Gorbachev đã trả lời.
Đức Giáo Hoàng John Paul II đã thúc ép ông Gorbachev về khả năng Vatican và Liên Xô trao đổi đại diện ngoại giao, điều mà ngài cảm thấy sẽ hỗ trợ việc giải quyết các vấn đề tự do tôn giáo và nhiều vấn đề khác. Ông Gorbachev đã phản ứng một cách tích cực, nói rằng “chúng tôi chấp thuận một cách tiếp cận như vậy” nhưng ông ta thận trọng không muốn hành động quá nhanh.
Vào năm sau đó, ông Gorbachev đã thực hiện một số vấn đề mà Đức Giáo Hoàng nêu ra: Liên Xô đã ban hành đạo luật bảo vệ tự do tôn giáo, cho phép Giáo Hội Công Giáo Ukraine được hoạt động công khai và chào đón một đại sứ của Vatican tại Moscow.
Sau khi Thánh Gioan Phaolô II qua đời vào năm 2005, ông Gorbachev đã gọi ngài là “nhà nhân văn số 1 trên hành tinh”.
Nhắc lại vào thời kỳ đỉnh cao, khối Xô Viết bao gồm 15 quốc gia ở Đông và Trung Âu, và ở hầu hết các quốc gia đó, đạo Công Giáo đã bị đàn áp.
Nhưng vào năm 1988, ông Gorbachev đã chào đón một phái đoàn cao cấp của Công Giáo đến Moscow để thực hiện các nghi lễ kỷ niệm một thiên niên kỷ của Cơ đốc giáo trong khu vực. Đầu năm 1989, ông ta cho phép khôi phục hàng giáo phẩm Công Giáo ở Litva, trả lại nhà thờ chính tòa Vilnius và phóng thích tổng giám mục Litva ra khỏi sự quản thúc tại gia.
Vào thời kỳ đó, vị ngoại trưởng Vatican lúc bấy giờ là Đức Hồng Y Agostino Casaroli, đã tóm tắt tầm quan trọng của ‘một nhân vật Gorbachev’ đối với giáo hội: “Chúng tôi luôn sẵn sàng đối thoại. Nhưng thiếu một đối tác. Bây giờ thì một đối tác đó đã có rồi. ”
Dưới sự lãnh đạo của ông Gorbachev, vào năm 1990, Liên Xô thông qua luật tự do tôn giáo, xoá bỏ nhiều hạn chế đối với giáo hội trong nhiều thập kỷ, bao gồm những luật chống lại sự giáo dục tôn giáo và quyền tự do hiệp hội. Bộ luật này đã hợp pháp hóa Giáo Hội Công Giáo ở Ukraine với 5 triệu thành viên và khôi phục một số nhà thờ và các tài sản khác của giáo hội.
Một số giám mục đã được phong chức ở các nước cộng hòa Liên Xô mà không có sự can thiệp của chính phủ. Chính phủ Liên Xô đã chính thức mời Đức Giáo Hoàng đến thăm – điều này chưa được thực hiện – và nhiều tuyên bố của các quan chức Liên Xô cho thấy có một sự công nhận ngày càng tăng rằng tôn giáo đại diện cho một sức mạnh văn hóa.
Trần Mạnh Trác
