Đây là sấm ngôn của Đức Chúa: “Nhưng ngay cả lúc này, các ngươi hãy hết lòng trở về với Ta, hãy ăn chay, khóc lóc, và thống thiết than van. Đừng xé áo, nhưng hãy xé lòng. Hãy trở về cùng Đức Chúa là Thiên Chúa của anh em, bởi vì Người từ bi và nhân hậu, chậm giận và giàu tình thương, Người hối tiếc vì đã giáng họa.” (Ge 2:12-13)
CÁCH THỰC HÀNH CỔ XƯA
Ăn chay không là phát minh của Kitô hữu hoặc người Do Thái, vì vấn đề đó, mà là cách thực hành phổ biến của con người mà Chúa và Giáo Hội đã thánh hóa. Sự giới hạn định kỳ, tự đặt ra đối với thực phẩm được chứng thực ở hầu hết các nền văn hóa như một phương tiện để cầu xin hoặc xoa dịu các vị thần giận dữ. Chúng ta thấy điều đó ngay cả trong nền văn hóa thế tục ngày nay, nhưng các vị thần là những người của sức khỏe và sự lành mạnh hơn là gió và mưa.
Như với nhiều cách thực hành ngoại giáo – mặc dù chắc chắn không phải là tất cả, chúng ta thấy những tia sáng của tôn giáo chân chính trong các nghi lễ này. Ăn chay cải thiện mối quan hệ của chúng ta với Thiên Chúa, nhưng đó là Thiên Chúa yêu thương, Chúa Ba Ngôi trong Kinh Thánh, không phải các vị thần cáu kỉnh, nhân tạo của thời cổ đại, hoặc thậm chí là các vị thần thể dục, người mà chúng ta phải hiến dâng sự hy sinh của mình.
Cuối cùng, ăn chay là hy sinh. Sự hy sinh là điều cần thiết đối với việc thờ phượng, đó là nghĩa vụ cao nhất về đức tính trong tôn giáo. Với chữ “tôn giáo,” chúng ta muốn nói đến sự công bằng mà chúng ta nợ Thiên Chúa – Đấng Tạo hóa, Đấng Nâng Đỡ, và Đấng Cứu Độ. Đó là món nợ mà chúng ta KHÔNG BAO GIỜ trả được, nhưng có thể đáp lại bằng cách dâng những gì tốt nhất của chính mình cho Ngài. Một trong những cách chúng ta làm là từ bỏ thứ gì đó mà chúng ta đánh giá cao – chẳng hạn sự thoải mái và tự do để khỏi đói. Hãy dâng cho Ngài!
Đây là cách mà Dag Tessore, tác giả của một cuốn sách nhỏ về việc kiêng ăn, mô tả về sự hy sinh trong Kinh Thánh: “Thiên Chúa đã ra lệnh… hy sinh để xem con người có tin vào Ngài hay không, hay là người đó có thể làm điều gì đó có ý nghĩa chỉ khi nào Thiên Chúa tồn tại.” Như chúng ta thấy, điều này phân biệt việc nhịn ăn với ăn uống lành mạnh hay ăn kiêng: Chúng ta có thực sự hy sinh và dâng điều đó cho Thiên Chúa? Điều đó có ý nghĩa chỉ vì lợi ích của Ngài?
Đó là những gì chúng ta thấy trong phần trích dẫn từ sách tiên tri Giôen trên đây. Ăn chay là một phần của tập hợp các lễ chuộc tội mà dân Israel tự nhận để chuộc tội hoặc cầu xin ân huệ hoặc sự tha thứ từ Thiên Chúa. Nhịn ăn, làm giảm sự thèm ăn của chúng ta, xuất hiện nhiều lần trong Cựu Ước với vải thô (làm giảm sự thèm ăn để tránh thoải mái) và tro (làm giảm sự thèm ăn để tránh được ngưỡng mộ). Họ cùng nhau từ bỏ những thứ tạm thời của thế giới này để ủng hộ điều tốt đẹp vĩnh viễn của thế giới sắp tới.
Đây là lý do Chúa nói với tiên tri của Ngài: “Hãy phục hồi trái tim của người chứ không phải quần áo của ngươi.” Bất cứ điều gì tốt đẹp mà cách thực hành sám hối này có thể làm được trong thời hạn của thế giới này – có thể việc nhịn ăn sẽ giảm thêm vài cân và tấm vải thô tẩy tế bào chết? Điều này không liên quan giá trị tinh thần của chúng. Như một kỷ luật tinh thần, nhịn ăn có ý nghĩa nhiều về tâm hồn hơn là về dạ dày.
Vì vậy, chúng ta đọc trong sách Giôna rằng thành phố Ninivê đã ăn năn sau khi tiên tri truyền lại lời của Thiên Chúa. Vua loan báo: “Do sắc chỉ của đức vua và các quan đại thần, người và súc vật, bò bê và chiên dê không được nếm bất cứ cái gì, không được ăn cỏ, không được uống nước. Người và súc vật phải khoác áo vải thô và hết sức kêu cầu Thiên Chúa. Mỗi người phải trở lại, bỏ đường gian ác và những hành vi bạo lực của mình.” (Gn 3:7-8) Kêu cầu danh Chúa là một hành động trung thành thiết yếu trong Cựu Ước, được tôn vinh và đóng dấu bởi sự hy sinh của thực phẩm và tiện nghi do công dân làm ra.
Tiên tri Ezra cho biết: “Ở đó, gần bờ sông Ahava, tôi công bố lệnh ăn chay để hạ mình trước nhan Thiên Chúa chúng tôi, hầu nài xin Người cho chúng tôi đi đường bằng an cùng với con cái chúng tôi và mọi tài sản của chúng tôi. Vì tôi sẽ hổ thẹn, nếu phải xin vua cấp cho một đội quân và những người kỵ mã, để bảo vệ chúng tôi khỏi tay kẻ thù trong lúc đi đường; quả vậy, chúng tôi có thưa với đức vua: ‘Bàn tay của Thiên Chúa chúng tôi che chở tất cả những ai tìm kiếm Người và giáng phúc cho họ, nhưng sức mạnh và cơn thịnh nộ của Người đè nặng trên mọi kẻ lìa bỏ Người.’ Để được như vậy, chúng tôi đã giữ chay, đã nài xin Thiên Chúa chúng tôi, và Người đã nhậm lời chúng tôi.” (Er 8:21-23)
Vào lúc này, Étra đang dẫn dân Israel trở về Giêrusalem từ cuộc lưu đày ở Babylon. Sự nhanh chóng đã chứng minh cho dân của ông thấy rằng sự giải phóng thể lý khỏi bị giam cầm là không đủ, họ cần được thanh tẩy hơn về mặt tâm linh, để sẵn sàng đảm nhận các nhiệm vụ của Dân Chúa tại Giêrusalem một lần nữa. Hơn nữa, chúng ta lại thấy việc ăn chay làm tăng hiệu quả của lời cầu nguyện bằng cách kết hợp nó với của lễ là hành động tín thác vào Thiên Chúa. Chính trong bối cảnh này, việc ăn chay được hiểu là hy sinh để cầu nguyện và thanh tẩy tâm linh vì Chúa, mà các Kitô hữu đầu tiên đã thực hành.
LÝ DO ĂN CHAY
Mặt tái mét có ích gì khi ăn chay nếu sau đó bạn vẫn cay cú và ghen tị? Không uống rượu thì có ích gì, nếu sau đó bạn cứ say với chất độc của sự tức giận? Có ích lợi gì khi kiêng thịt, thứ được tạo ra để ăn, trong khi xé xác anh em mình bằng nhiều cách ác độc và nhẫn tâm? (Maximus thành Turin, Sermones, 18, trích trong Tessore, Ăn chay, 58)
Cuối cùng, chúng ta nên ăn chay vì một lý do khi làm bất cứ điều gì: Làm đẹp lòng Chúa. Những hy sinh của chúng ta, miễn là chúng thực hiện vì Ngài, hãy tôn vinh Ngài bằng cách chứng tỏ rằng chúng ta tổ chức cuộc sống của mình xung quanh thực tại của Thiên Chúa Ba Ngôi, chứ không phải các vị thần của khoái lạc, quyền lực và sự thỏa mãn thế gian. Như chúng ta đã biết, ăn chay là cách thức ưu việt trong số những hy sinh được các Kitô hữu thực hành và được Giáo Hội thực thi ngay từ đầu.
Nhưng ăn chay cũng có những lợi ích khác, giống như bất kỳ việc lành nào. Các nhà tư tưởng giỏi nhất, ít ra là Aristotle, đã nhận ra đức hạnh được phát triển bằng cách hình thành những thói quen tốt – và từ bỏ những thói quen xấu. Nhiều thói quen khắc cốt ghi tâm nhất của chúng ta liên quan những hành động thiết yếu đối với cuộc sống, đặc biệt là ăn uống. Chúng ta quen với một số ẩm thực tại một số thời điểm nhất định và có thể rất khó hình dung việc hình thành các thói quen khác với các thói quen mà chúng ta đã quen.
Các thói quen này có thể tốt hoặc xấu, giống như bất kỳ thói quen nào khác, nhưng ít nhất ở nước Mỹ, công bằng mà nói rằng có rất nhiều thói quen ăn uống không quá tuyệt vời. Nhịn ăn, đặc biệt là hằng tuần và thậm chí rất nhẹ, có thể là cách để hình thành thói quen tốt và làm suy yếu các thói quen xấu. Dành ra những ngày để hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm cụ thể vào những thời điểm cụ thể buộc chúng ta phải suy nghĩ (và cầu nguyện) về những gì chúng ta ăn. Sự chu đáo về một thứ gì đó cơ bản như thức ăn là cách rèn luyện tốt cho sự chu đáo về các khía cạnh khác trong cuộc sống của chúng ta. Khi tự hỏi liệu thói quen ăn uống của chúng ta có tôn vinh Thiên Chúa hay không, chúng ta có thể được nhắc nhở để hỏi xem các thói quen khác của chúng ta có tôn vinh Ngài hay không.
Do đó, ăn chay cũng có thể rèn luyện ý chí. Không có cảm giác nào nguyên sơ hơn cảm giác thèm ăn khi chúng ta đói. Có một lý do mà Giáo Hội sử dụng cách nói “thèm ăn” như một từ đồng nghĩa với từ ngữ “ham muốn.” Tự huấn luyện mình để chịu đựng sự thôi thúc này vì lợi ích cao hơn, cụ thể là vì Chúa, dạy chúng ta đặt chúng vào đúng vị trí của chúng – cụ thể là dưới sự kiểm soát của lý trí của chúng ta. Điều này mang lại kết quả trong các khía cạnh khác của cuộc sống của chúng ta khi sự thèm muốn của chúng ta cố gắng nắm lấy dây cương, nhất là vấn đề tình dục.
Một số lý do xấu để ăn chay là gì? Đã được gợi ý trước đó, nhưng tất cả đều liên quan việc nhịn ăn để đạt được ích lợi thế gian hơn là ích lợi tâm linh. “Nhịn ăn” để có được thân hình hấp dẫn cho mùa đi biển không là ăn chay, mà chỉ là ăn kiêng. Thực tế là ăn chay đúng cách có thể có những lợi ích phụ cho sức khỏe của chúng ta, chứng tỏ Thiên Chúa muốn tốt cho chúng ta về thể xác và linh hồn như thế nào. Nhưng giảm cân không phải là lý do chính để ăn chay vào các ngày Thứ Sáu. Hãy thật lòng tôn vinh Chúa bằng cách tưởng niệm cuộc Khổ Nạn và Sự Chết của Ngài.
Ngoài ra, như Thánh Maximus đã chỉ ra ở trên, nếu chúng ta trở nên khốn khổ và thô lỗ khi ăn ít thức ăn hơn, thì chúng ta sẽ chưa thực sự ăn chay. Ăn chay thực sự liên quan đến việc trở về với Thiên Chúa và tránh xa những ham muốn, kể cả những khao khát tức giận, ghen tị, v.v… Nếu việc nhịn ăn dẫn đến các cuộc đấu tranh tinh thần ở nơi khác, thì chúng ta cần phải đối mặt với những cuộc đấu tranh đó – và có lẽ điều chỉnh việc nhịn ăn để không gây hại nhiều hơn là có lợi cho bản thân và những người xung quanh.
Cuối cùng, như đã nói ở phần đầu, ăn chay phải vui vẻ. Khi chúng ta không cho bản thân thỏa mãn trần tục để hướng tới điều tốt đẹp hơn ở trên trời, chúng ta làm cho thực tại của Chúa Ba Ngôi hiển hiện trong cuộc sống của mình. Bằng cách cung cấp nguồn cảm hứng cho những bữa ăn đơn giản và đẹp mắt cho những lúc ăn chay, cuốn sách này sẽ truyền cảm hứng cho chúng ta để việc ăn chay trở thành một phần thường xuyên trong đời sống tâm linh của chúng ta.
SCOTT HAHN
TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ CatholicExchange.com)
Chiều Thứ Ba “Béo” – 2022
